Mobbing w szkole. Jak radzić sobie z mobbingiem w szkole? Porady

Mobbing w szkole, w klasie, w Internecie

Artykuł Jespera Juula

W szkołach całej Europy dochodzi do szykanowania uczniów przez kolegów z klasy, które niejednokrotnie przenosi się także do mediów społecznościowych. Jak dotąd próbowano wielu różnych programów, które miały zapobiegać temu zjawisku, ale zazwyczaj nie przynosiły one zadowalających rezultatów.

Często po początkowym pozytywnym wpływie pierwszego roku lub dwóch, zjawisko wraca do szkoły na nowo. Dotyczy ono milionów dzieci, które najczęściej nie otrzymują odpowiedniej pomocy poza wsparciem moralnym. Dlatego ich rodzice najczęściej decydują się po prostu na zmianę szkoły. Z kolei uczniowie, którzy są sprawcami prześladowań, zostają ukarani lub napiętnowani, co prowadzi tylko do eskalacji ich zachowania. Obie grupy dzieci są tak naprawdę pozostawione bez żadnego wsparcia, które pokazałoby im, jak mogą inaczej radzić sobie ze sobą i z innymi.

Kto jest odpowiedzialny za okrucieństwo dziecka?

Podstawowy błąd tradycyjnego podejścia polega na tym, że źródeł prześladowania upatruje się w samych dzieciach. Tak nie jest. Owszem, dzieci mają w sobie potencjał do okropnych i okrutnych zachowań, ale ujawnienie się tego potencjału zależy tylko i wyłącznie od jakości przywództwa dorosłych w szkole. Wiemy z doświadczenia, że w szkołach, w których dochodzi do takich czynów, często ma miejsce również mobbing wśród samych nauczycieli oraz przemocowe zachowania nauczycieli wobec uczniów. Jednak dorośli potrafią robić w to w sposób bardziej subtelny i trudniejszy do udowodnienia.

Mobbing i prześladowanie są zawsze reakcją na dysfunkcjonalny system panujący w danej instytucji lub organizacji. Najważniejszym liderem w szkole jest dyrektor. To jego styl zarządzania, wartości i zasady będą odbijały się w zachowaniu większości nauczycieli.

Mobbing w szkole i prześladowania Jak radzić sobie z mobbingiem w szkole — Mobbing w szkole i prześladowania. Jak radzić sobie z mobbingiem w szkole? Zdjęcie: Pixabay

Jak zapobiegać mobbingowi w szkole?

Wiedza psychologiczna i ćwiczenia z uczniami

Oczywiście, rodzice także są tu istotnym elementem, zależnie od tego, jak wychowują swoje dzieci. Jednak wyższy niż przeciętny poziom zastraszania i przemocy w szkole zawsze wskazuje na problemy z przywództwem. W takiej sytuacji nauczyciele potrzebują więcej aktualnej wiedzy na temat psychologii rozwojowej dzieci oraz odpowiedniego treningu przywództwa. Niestety, żadna z tych rzeczy nie jest częścią wykształcenia pedagogicznego.

Drugim krokiem są ćwiczenia z uczniami. Na początku każdego roku szkolnego można poświęcić jedną lekcję na zastanowienie się, kto to jest „dobry kolega”. Nauczyciel i cała klasa najpierw powinni wysłuchać wszystkich wypowiedzi bez żadnego komentarza, a następnie porozmawiać ze sobą w mniejszych grupach (koniecznie złożonych z dziewczynek i chłopców). Na koniec nauczyciel powinien podsumować na tablicy wyniki dyskusji, zachęcając także rodziców do dalszych rozmów z dziećmi.

To ćwiczenie powinno się powtarzać co najmniej raz w roku szkolnym. Można potem dołączać kolejne pytania:

Czy miałaś/miałeś jakieś złe doświadczenia z innymi uczniami?
Co się stało?
Jak się wtedy czułaś/czułeś?

Dzieci będą otwarcie mówić o tych sprawach pod warunkiem, że przekonają się, iż nauczyciel potrafi poradzić sobie z nimi bez stosowania kar i moralnych oskarżeń.

Poczucie bezpieczeństwa dziecka

Ogólnie rzecz biorąc, dzieci powinny zawsze czuć się bezpieczne i akceptowane, kiedy dzielą się czymś, co niekoniecznie jest ściśle związane z nauką. Szkoły, które starają się zbudować taką kulturę dialogu, mają najlepsze efekty w zapobieganiu mobbingowi. Poniżej podaję przykład, który można uważać za wyjątkowo odważny akt jednego z uczniów, ale faktem jest, iż nie zdarzyłby się, gdyby nie zaangażowanie i oddanie wielu dorosłych.

Przykład reakcji dziecka na mobbing

Otóż pewna ośmiolatka w duńskiej szkole zapytała swojego nauczyciela, czy może powiedzieć coś całej klasie w czasie lekcji. Nauczyciel zasugerował, żeby wstała i zrobiła to przy swojej ławce, ale ona upierała się, że pragnie wyjść na środek klasy. „Chcę powiedzieć wszystkim coś ważnego. Jeden z chłopców w naszej klasie ma problemy z nauką i niektórzy koledzy wyśmiewają się z niego z tego powodu. On jest przez to bardzo nieszczęśliwy. Myślę, że to jest złe i że powinno się to skończyć”.

Koledzy i koleżanki z klasy nagrodzili ją brawami, a nauczyciel przekazał potem wszystko jej mamie, mówiąc, że może być dumna z córki. Mama opisała całą historię na Facebooku, po czym otrzymała tysiące polubień w ciągu jednej doby. A następnego dnia obie z córką trafiły do telewizji, dzięki czemu przez kilka kolejnych tygodni temat prześladowania w szkole był na ustach wszystkich.

Sama dziewczynka czuła się skrępowana szumem wokół jej osoby i dorosłymi, którzy chwalili jej odwagę, podnosząc ją niemal do rangi bohaterki narodowej. Stwierdziła, że wypowiedziała tylko na głos to, co myśleli wszyscy jej koledzy: „Było mi po prostu żal tego chłopca”.

Liczne wywiady z nauczycielami z tej szkoły pokazały, że za jej czynem stały lata pracy oddanych dorosłych, którzy starali się stworzyć kulturę i środowisko nauki umożliwiające uczniom otwarte wypowiadanie swoich obaw i myśli bez strachu, że spotkają ich za to nieprzyjemności. Dzieci mają w sobie empatię i umieją odróżnić dobro od zła, ale potrzebują dorosłych, którzy stworzą odpowiednią atmosferę w szkole.

Mobbing a poczucie własnej wartości

Kompetencje relacyjne w edukacji Reklama książki — Kompetencje relacyjne w edukacji. Reklama najnowszej książki Jespera Juula

Bardzo często jest tak, że zarówno prześladujący, jak i prześladowani uczniowie mają niskie poczucie własnej wartości. Ich rodzicom nie jest łatwo usłyszeć taką wiadomość. Wiąże się z tym bardzo poważne wyzwanie: Jak możemy wspierać rozwój zdrowego poczucia własnej wartości naszego dziecka?

Niestety, rodzice i nauczyciele bardzo często mylą poczucie własnej wartości z asertywnością i pewnością siebie dziecka, starając się wzmacniać je pochwałami i nagrodami.

Szkoła jest takim samym systemem relacji międzyludzkich jak rodzina. W obu zdarzają się dziecięce zachowania, które stanowią wyzwanie dla dorosłych. Oba też mają długą tradycję karania dzieci za niechciane zachowanie. Od niedawna wiemy jednak, że jest ono skutkiem dysfunkcjonalnego systemu i stanowi zaproszenie dla nas, rodziców i nauczycieli, abyśmy spróbowali go naprawić.