Kiedy twoja złość krzywdzi dziecko

1. Skutki rodzicielskiego gniewu

• Wszyscy rodzice złoszczą się na dzieci
• Wpływ złości na rozwój dziecka
• Wpływ złości przeżytej w dzieciństwie na dorosłe życie
• W jaki sposób ta książka może pomóc?

2. Czy to jest twój problem?

• Oceń stopień swojej złości
• Ocena wpływu złości na dziecko
• Dziennik kontroli złości

3. Skąd się bierze złość?

• Dwustopniowy opis złości
• Rodzicielski stres
• Myśli-zapalniki
• Nowy wpis w dzienniku

4. Dlaczego dzieci zachowują się tak, jak się zachowują?

• Temperament
• Zachowania typowe dla wieku
• Dziecięce potrzeby
• Wzmocnienie
• Typowe problemy, z którymi borykają się rodzice

5. Sytuacje konfliktowe związane ze złością

Ćwiczenie: Rozumienie zachowania dziecka

6. Zmiana sposobu myślenia o zachowaniu dziecka

• Jak rodzice mogą skutecznie radzić sobie ze złością?
• Neutralizowanie myśli-zapalników
• Radzenie sobie z nieoczekiwanymi myślami-zapalnikami
• Nowe wpisy w dzienniku

7. Zmiana sposobu postępowania

• Techniki rozluźniające
• Rozpoznawanie wczesnych oznak złości
• Rodzicielski time-out
• Jakie są rzeczywiste potrzeby twojego dziecka?
• Okoliczności specjalne: czego nie robić?

8. Zmiana sposobu komunikowania się z dzieckiem

• Dlaczego złość jest nieskuteczna?
• Asertywna komunikacja z dzieckiem
• Budowanie asertywnych wypowiedzi
• Ćwiczenie asertywnej komunikacji z dzieckiem
• Wybory i ich konsekwencje
• Komunikacja rozwiązująca problemy

9. Twój plan kontroli złości

Pozdziękowania

3. Skąd bierze się złość?

Była już 8.15, a Jessica ciągle nie mogła znaleźć swojego drugiego buta. Samochód czekał na podjeździe, a Paweł, ojciec Jessiki, coraz bardziej się niecierpliwił, wyobrażając sobie korek, który z każdą minutą rośnie na moście. Poprosił córkę, żeby szybko pobiegła do łazienki umyć zęby, a sam zajął się poszukiwaniem buta. Sprawdził pod łóżkami, w szafie, w końcu znalazł go za drzwiami sypialni. Kiedy wrócił do salonu, zastał Jessikę oglądającą film rysunkowy w telewizji. Zębów jeszcze nie umyła. Tego już było za wiele! Paweł z trzaskiem wyłączył telewizję i wrzasnął: ,,Masz minutę na umycie zębów i założenie kurtki ‒ albo dostaniesz klapsa! Czy to jasne?!’’.

Maria wynosiła zakupy z samochodu, ucinając sobie zwykłą pogawędkę z sąsiadką, jednocześnie miała oko na swojego czteroletniego syna Eddie’ego, który bawił się obok z kotem. Nagle usłyszała klakson, szybko się odwróciła i zdążyła jeszcze zobaczyć, jak Eddie ciska kamieniem w samochód. Rzuciła na ziemię torby, które miała w ręku i doskoczyła do niego. Chwyciła go mocno za ramiona, przerażona i zawstydzona zarazem, potrząsnęła nim kilka razy i krzyknęła: ,,Mogłeś spowodować wypadek! Nigdy, ale to nigdy więcej tego nie rób!’’.

Godzina 5.30 po południu. Jest bardzo gorąco, a Linda z dwójką głodnych dzieci wraca z zakupów do domu. Niestety, sznur samochodów ledwie porusza się do przodu, a Darek i Tania na tylnym siedzeniu coraz bardziej się niecierpliwią. Linda próbuje zapobiec nadchodzącej awanturze, nucąc piosenkę z radia. Zagaja też rozmowę na temat kolacji: co dzieci chciałyby zjeść, kiedy znajdą się w domu? Ale jest już za późno. Dzieci są coraz bardziej niespokojne, krzyczą, Darek uderza Tanię, a jej krzyk wypełnia samochód. Zanim Linda zdąży pomyśleć, naciska na hamulec i krzyczy: ,,Jeśli jeszcze raz usłyszę choć jeden głos z tyłu, pójdziecie spać bez kolacji!’’.

Jeśli jesteś rodzicem, z pewnością miałeś w swoim życiu podobne doświadczenia. Dzieci codziennie wystawiają rodzicielską cierpliwość na ciężką próbę i testują granice wytrzymałości rodziców. Gdybyśmy jednak zapytali Pawła, Marię i Lindę, co ich tak zdenerwowało, otrzymalibyśmy trzy różne odpowiedzi. Paweł powiedziałby o rosnącej niecierpliwości z powodu opóźniającego się wyjazdu, Maria o strachu i zawstydzeniu spowodowanych zachowaniem syna, a Linda o zmęczeniu pod koniec długiego dnia. Jednak mimo tych oczywistych różnic, ich doświadczenie jest pod pewnym względem podobne.

W tym rozdziale poznasz podstawowe elementy składowe każdej sytuacji związanej z wybuchem złości. Nasz dwustopniowy opis złości przedstawia nie tylko jej przyczyny, ale i ważną rolę złości w redukcji stresu. Znajdzie się w nim miejsce także dla tak zwanych myśli-zapalników, które są bezpośrednią przyczyną wybuchów złości. Będziemy je analizować na przykładzie Pawła, Marii i Lindy, a potem sami będziecie mieli okazję określić swoje myśli-zapalniki, gdy nauczycie się radzić sobie z codziennym stresem rodzicielstwa.

Dwustopniowy opis złości

Czasami przeraża mnie moja własna złość. Zdarza się, że mówię wtedy rzeczy, których nie myślę, i robię coś, czego się potem strasznie wstydzę. Matka trzylatka i sześciolatka

Najbardziej frustruje mnie, kiedy czuję rosnącą we mnie złość i wiem, że za chwilę wybuchnę, ale nie jestem w stanie nic z tym zrobić. Ojciec ośmioletniego chłopca

Złość jest dla wszystkich trudna. Rodzice, którzy twierdzą, że nigdy nie stracili kontroli nad sobą z powodu złości, prawdopodobnie sami siebie oszukują. Złość to silne uczucie i równie trudno je zrozumieć, jak kontrolować. Ale pierwszym krokiem do zapanowania nad nią jest zrozumienie, skąd się bierze i jak przebiega. Dwie rzeczy zawsze poprzedzają wybuch złości: stres i myśl-zapalnik. Ani jedno, ani drugie w pojedynkę nie jest w stanie jej wywołać. Stres to ładunek wybuchowy, a myśl to zapalnik. Potrzeba obu, by spowodować wybuch.

Przypomnijmy sobie Pawła, który wszedł w konfrontację z córką, próbując rano wyjść z domu o czasie. Na jego przykładzie możemy zobaczyć, jak skumulowany stres i myśl-zapalnik powodują wybuch złości. Jednak żeby w pełni pojąć złożoność jego sytuacji, musimy wziąć pod uwagę cały stres związany z rodzicielstwem Pawła.

Zanim został ojcem, praca i życie zawodowe były dla niego zawsze absolutnym priorytetem. Szczycił się tym, że wkładał w nie dużo więcej energii i zapału niż inni, i często pracował po godzinach, jeśli było to potrzebne. Narodziny córki i nowa rola rodzica były równoznaczne z wielkimi zmianami w priorytetach życiowych i akceptacją pewnych ograniczeń dotyczących pracy zawodowej. Paweł coraz częściej pojawiał się w pracy spóźniony i wydawało mu się, że wyczuwa rosnące zniecierpliwienie u szefa.

Tego konkretnego ranka specjalnie wstał wcześniej niż zwykle, żeby wyjechać z domu o czasie i nie spóźnić się do pracy. Jego frustracja osiągnęła punkt kulminacyjny, kiedy uświadomił sobie, że znowu wyjedzie za późno i znowu będzie musiał tłumaczyć się przed szefem. Jednak chociaż skumulowany stres grał olbrzymią rolę w wybuchu złości Pawła, to sam nie byłby w stanie go spowodować. Mógłby najwyżej sprawić, że Paweł czułby się sfrustrowany lub zaniepokojony, ale nie wściekły. Do wywołania wybuchu złości trzeba było jeszcze kilku myśli-zapalników, które krok po kroku przepchnęły go przez granicę między napięciem i zmartwieniem a złością.

Żeby przyspieszyć wyjście z domu, Paweł spróbował podzielić zadania między siebie i Jessikę: on znajdzie jej but, a ona umyje zęby i najwyżej za pięć minut będą już w drodze. Ale kiedy wszedł do salonu z butem w ręce i zastał córkę oglądającą telewizję, jego pierwszą myślą było: ,,Ona najwyraźniej mnie ignoruje’’. A potem: ,,Powinna oduczyć się wreszcie robienia wszystkiego na ostatnią chwilę!’’. Te dwie myśli zamieniły wtedy napięcie i frustrację w wybuch złości. Z hukiem wyłączył telewizor i zmusił córkę do pospiesznego wyjścia z domu, uciekając się do krzyku oraz groźby.

Fragment książki

Matthew McKay, Kim Paleg, Patrick Fanning, Dana Landis, Kiedy twoja złość krzywdzi dziecko. Poradnik dla rodziców, Wydawnictwo MiND 2012

Dr Mathew McKay

Doświadczony psycholog, członek Instytutu Wrighta w Berkeley. Prowadzi własną praktykę terapeutyczną, jest autorem ponad dwudziestu pięciu książek, z których w Polsce ukazały się m.in.: Sztuka skutecznego porozumiewania się (z Marthą Davis i Patrickiem Fanningiem, GWP 2001), Kiedy złość niszczy twój związek (z Kim Paleg, GWP 2003), Poczucie własnej wartości (z Patrickiem Fanningiem, Rebis 2003).

Patrick Fanning

Autor poradników psychologicznych, specjalizuje się w tematyce zdrowia psychicznego. Opublikował m.in. Prisoners of Belief (z Mathew McKayem, 1991), Being a Man. A Guide to the New Masculinity (z Mathew McKayem, 1993), Thoughts and Feelings (z Matthew McKayem i Marthą Davis, 1997), 50 Best Ways to Simplify Your Life (z Heather G. Mitchener, 2001).

Dr Kim Paleg

Psycholog kliniczny, prowadzi własną praktykę terapeutyczną w Kalifornii w Stanach Zjednoczonych. Specjalizuje się w terapii rodzinnej, prowadzi warsztaty dla rodziców. Opublikowała m.in. Kiedy złość niszczy twój związek (z Matthew McKayem, GWP 2003), Couple Skills (z Mathew McKayem i Patrickiem Fanningiem, 1994), Then Things Every Parent Needs to Know (1997). Jest także współredaktorką bardzo cenionej pracy naukowej Focal Group Psychotherapy (1992).

Dr Dana Landis

Koordynatorka badań nad złością, kluczowych dla niniejszej książki. Jej zadaniem było prowadzenie rozległych wywiadów z rodzicami. Wcześniej pracowała jako psycholog w przytułku dla kobiet w Kalifornii.