Diagnozowanie problemów psychicznych dzieci i młodzieży. Korzyści z dobrej diagnozy

Diagnozowanie problemów dzieci

Artykuł Jespera Juula

Chciałbym powiedzieć kilka słów na temat coraz częstszego diagnozowania rozmaitych problemów u dzieci i młodzieży. Najpierw jednak muszę zaznaczyć, że sam nie posiadam wystarczających kwalifikacji, żeby stawiać diagnozy. Jednak w ciągu ostatnich lat spotkałem bardzo wiele dzieci, młodzieży i dorosłych z takim lub innym orzeczeniem, które, według mnie, były bardzo wątpliwe. I spotkałem też wiele osób, które ewidentnie potrzebowały diagnozy. Dlatego nie jestem dobrze nastawiony do diagnozowania problemów psychicznych – ani na płaszczyźnie terapeutycznej, ani czysto ludzkiej.

Wpływ rodziców i opiekunów na problemy dziecka

Od lat zastanawia mnie tendencja wielu rodziców, którzy kiedy tylko mają trudność ze zrozumieniem zachowania swojego dziecka, od razu poszukują diagnozy wyjaśniającej rzekome nieprawidłowości jego rozwoju. Dlaczego nie dostrzegają faktu, że to ich własne zachowanie miało swój wkład w dręczący ich problem z dzieckiem? Niepokoi mnie także, gdy sam nauczyciel lub nauczycielka (albo opiekunka w przedszkolu) osobiście zaangażują się w diagnozowanie dziecka znajdującego się pod ich opieką.

Dzisiaj wiemy już, jak wielkie znaczenie mają relacje międzyludzkie na nasze dobre samopoczucie. Specjaliści pracujący z dziećmi powinni więc zaczynać od prób wpłynięcia na zachowanie opiekunów – na jego zmianę lub przynajmniej pewne wysubtelnienie  – a dopiero potem ewentualnie poszukiwać jakichś nieprawidłowości rozwoju i diagnozować dzieci.

Przykłady korzyści z dobrej diagnozy

Przypominam sobie historię pewnego ojca, którego dziewięcioletni syn otrzymał orzeczenie zespołu Aspergera. Zanim do tego doszło, cała rodzina przeżyła lata frustracji i bezradności. Dopiero diagnoza przyniosła im odpowiedź na pytanie, jak mogą lepiej kontaktować się i postępować ze swoim dzieckiem. Rodzicom udało się zmienić własną postawę i zachowanie. Dla tej rodziny diagnoza okazała się zatem bardzo pomocna i miała konstruktywny efekt.

Czegoś podobnego doświadczamy, gdy po latach frustracji, bezradności i konfliktów dowiadujemy się, że nasz partner cierpi na kliniczną depresję. W ostatnim czasie ponad dwadzieścia pięć tysięcy Duńczyków otrzymało taką diagnozę oraz odpowiednią terapię farmakologiczną. Wielu donosi o następującej potem poprawie jakości ich życia.

Zespół stresu pourazowego u dziecka

Innym przykładem sytuacji, w której diagnoza jest uzasadniona, jest spora liczba dzieci i młodzieży z zespołem stresu pourazowego (PTSD – Posttraumatic Stress Disorder), który może przejawiać się bardzo różnym zachowaniem. Dzieci takie są często odsyłane ze szkoły, ponieważ dorosłym nie udaje się wyjść im naprzeciw w konstruktywny sposób z wystarczającą dawką empatii.

Jednak po otrzymaniu takiej diagnozy są one traktowane z większą sympatią i oddaniem, niż wtedy, gdy uznaje się je za po prostu „agresywne i destrukcyjne”. Także terapia przebiega wtedy zupełnie inaczej. Dział badań klinicznych i terapii nad pacjentami z traumą rozwija się bardzo intensywnie w ostatnich latach.

Jestem pewien, iż niebawem odkryjemy, że wiele dzieci i młodzieży przechodzi traumę z powodu rozwodu rodziców albo może raczej z powodu destrukcyjnego zachowania rodziców w trakcie i po rozwodzie. Wiemy, że takie skutki występują, nie mamy tyko żadnych oficjalnych liczb i badań. Na szczęście, wyzdrowienie jest w tym wypadku możliwe bez stosowania leków.

Trauma dziecka po rozwodzie rodziców

Przy okazji zachęcam badaczy i badaczki do podjęcia tematu dziecięcej traumatyzacji na skutek rozstania rodziców. Takie dzieci często reagują na dwa przeciwstawne sposoby: jedne stają się ciche, samotne i introwertyczne, a inne samotne, trudne i agresywne. Rozwody w międzyczasie stały się społecznie akceptowalne, co ma ten skutek uboczny, iż dzieci często doświadczają, jakby ich ból był czymś „nie w porządku” i nie na miejscu.

W każdej klasie szkolnej jest przynajmniej troje dzieci, których rodzice się rozstali, ale ich zachowanie nie zdradza tego w żaden sposób. Właśnie takie dzieci mają wielką potrzebę, aby znaleźć kogoś, komu mogłyby zwierzyć się ze swojego doświadczenia.

Niejednokrotnie byliśmy świadkiem, że wspólna żałoba po stracie rodziny lub innego rodzaju traumie przynosi dziecku dużą ulgę. Grupa jest bowiem cenna nie tylko dla indywidualnej egzystencji jednostki, ale także zapobiega poważniejszym problemom natury psychologicznej lub społecznej.

Mamy wielu empatycznych i kompetentnych nauczycieli, psychologów szkolnych i pracowników społecznych, dlaczego zatem nie możemy pomagać dzieciom już w szkołach, pracując z nimi właśnie w takich grupach wsparcia? Dodatkową korzyścią byłoby wyostrzenie naszego spojrzenia na dzieci i ich zachowanie. W ten sposób wznieślibyśmy się na wyższy poziom kompetencji i moglibyśmy stać się lepszymi sparingpartnerami dla nich, przy okazji unikając stygmatyzowania ich rozmaitymi diagnozami.

Nasze książki o problemach z dziećmi

Kliknij na okładkę książki,

• przeczytaj opis książki, opinie, fragmenty, cytaty i spis treści,
• książki są dostępne jako e-booki (również PDF) oraz w wersji papierowej.

Artykuły o problemach z dziećmi

1. 1. Jak pomóc dziecku, które nie mówi, czego chce? Co robić, kiedy terapia nie działa?
   2. Czy terapia może pomóc każdemu? Jak wybrać skuteczną metodę terapii?
   3. Mój dwunastoletni syn jest zbyt grzeczny i spokojny. Czy każdy nastolatek musi być zbuntowany?
   4. Dziecko nie akceptuje nowej partnerki ojca. Rodzice po rozwodzie
   5. Czy nastolatek może być odpowiedzialny za swoje zdrowie? Dziecko chore na cukrzycę typu 1.
   6. Moja córka woli bawić się z chłopakami i nie ma koleżanek. Czy rodzice powinni się tym martwić?

* Tytuł i śródtytuły pochodzą od Redakcji.